Drzewa tlenowce – czym się wyróżniają? Wszystko, co musisz wiedzieć

Data aktualizacji 16.06.2025

Drzewa tlenowce, nazywane tak ze względu na ich imponującą zdolność do pochłaniania dwutlenku węgla i produkcji tlenu, zdobyły w ostatnich latach ogromną popularność. Szczególną uwagę przykuwa Oxytree, hybrydowa odmiana Paulowni, która obiecuje szybki wzrost, dużą masę drzewną oraz korzyści ekologiczne. Czy rośliny rzeczywiście są przełomem w walce ze zmianami klimatu?

W tym artykule znajdziesz kompleksowe omówienie tematu drzew tlenowych – od pochodzenia drzew, przez ich właściwości, zastosowanie i uprawę aż po kwestie ekonomiczne i strategie zielonej transformacji. Przeczytaj i poznaj prawdę na temat tych roślin!

Drzewa tlenowce – historia i pochodzenie gatunku drzew tlenowych

Drzewa tlenowce to najczęściej różne odmiany Paulowni, pochodzącej z Azji, gdzie jest znana od setek lat. Szczególnie ważną rolę odgrywały w kulturze chińskiej i japońskiej, gdzie symbolizowała powodzenie, szczęście i siłę. Często sadzono ją więc w pobliżu domów, ogrodów świątynnych czy pałacowych dziedzińców.

Do Europy drzewo trafiło w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy botanik Philipp Franz von Siebold przywiózł jej nasiona z Japonii do Holandii. Roślina została nazwana na cześć Anny Pawłownej Romanowej, córki cara Rosji, która poślubiła króla Holandii — stąd nazwa Paulownia. Początkowo traktowano ją głównie jako egzotyczną ciekawostkę i roślinę ozdobną. Dopiero w XX wieku zaczęto bardziej interesować się wykorzystaniem rośliny w praktyce.

Prawdziwy przełom w historii gatunku nastąpił w XXI wieku, kiedy w odpowiedzi na potrzeby ekologiczne i gospodarcze, rozpoczęto pracę nad odmianami o lepszych parametrach użytkowych. Oxytree zostało opatentowane przez hiszpańską firmę biotechnologiczną, która rozpoczęła jej intensywną promocję w Europie. Powstało jako rezultat krzyżówki dwóch gatunków – Paulownia elongata i Paulownia fortunei. 

Warto dodać, że w tym samym czasie w wielu krajach Azji i Europy Środkowo-Wschodniej prowadzone były podobne prace nad własnymi odmianami Paulowni. Również w Polsce eksperymentowano z uprawą odmian takich jak Shan Tong i NordMax21, które mają większą tolerancję na klimat umiarkowany.

Współczesne drzewa tlenowe to zatem nie pojedynczy gatunek, ale grupa różnych odmian Paulowni, z których niektóre mają status gatunku, a inne – hybrydy.

Dlaczego drzewa tlenowe zyskały na popularności?

Wzrost popularności drzew tlenowych, w szczególności Oxytree, wynika nie tylko z ich potencjału ekologicznego, ale także z bardzo sprawnej i celowo skonstruowanej strategii promocyjnej. Produkt ten został wprowadzony na rynek nie jako zwykła odmiana botaniczna, lecz jako marka handlowa, zaprojektowana do odpowiedzi na aktualne potrzeby klimatyczne i gospodarcze. 

Promocja Oxytree była zbudowana na narracji wokół kilku mocnych tez, które skutecznie trafiły zarówno do osób prywatnych, jak również inwestorów i firm, chcących zaangażować się w działania proekologiczne. Należały do nich m.in.:

• ekstremalnie szybki wzrost – do 6–8 metrów w 3 lata, możliwość ścięcia po 4–5 latach;
• pochłanianie dużych ilości CO₂ – nawet 10 razy więcej niż inne drzewa liściaste;
• duże liście to wysoka fotosynteza – średnica liści do 70 cm, co ma zwiększać produkcję tlenu;
• odporność na trudne warunki – znosi mrozy do -25°C, odporna na suszę i silny wiatr;
• drewno wysokiej jakości – lekkie, odporne na wilgoć, nie paczy się, łatwe w obróbce;
• bezpieczeństwo środowiskowe – bezpłodne nasiona, czyli brak inwazyjności;
• regeneracja po ścięciu – drzewo odrasta z tego samego systemu korzeniowego przez kilkadziesiąt lat;
• zastosowanie w różnych branżach – drewno do mebli, biomasa, instrumenty, elementy budowlane;
• opłacalność inwestycji – szybki zwrot kosztów, wysoka produktywność z hektara;
• rozwiązanie ekologiczno-gospodarcze – „drzewo przyszłości” łączące walkę z kryzysem klimatycznym z korzyściami finansowymi.

Wiele z powyższych twierdzeń wymaga krytycznej weryfikacji, choć nie zmienia to faktu, że kampania promocyjna Oxytree rozbudziła globalne zainteresowanie Paulownią i skłoniła do pochylenia się nad rozwiązaniem problemów środowiskowych, klimatycznych i gospodarczych.

Budowa biologiczna i fizjologiczna Paulowni

Paulownia to drzewo o unikalnej morfologii, która decyduje o jej szybkim wzroście, wysokiej wydajności fotosyntezy i wyjątkowej łatwości adaptacyjnej. To właśnie cechy biologiczne stanowią fundament dla jej przydatności zarówno w ogrodnictwie, jak i na skalę przemysłową. Poniżej przyglądamy się poszczególnym częściom składowym tej rośliny. 

Pień i pokrój drzewa

Cechą charakterystyczną Paulowni, jest prosty, silnie wyciągnięty pień, który już w pierwszym roku wzrostu może osiągnąć wysokość 3–4 m, a po trzech latach nawet 6–8 m. 

Pokrój drzewa jest kolumnowy, z wyraźnie zaznaczoną koroną dopiero w górnej części, co pozwala na lepsze wykorzystanie przestrzeni w uprawie rzędowej.

Liście

To jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów tego drzewa – są ogromne. U młodych egzemplarzy osiągają one średnicę 60–70 cm, a z wiekiem maleją, mierząc zwykle 30–50 cm. Mają kształt sercowaty lub lekko klapowany z delikatnymi włoskami na spodzie. Twierdzi się, że tak duża powierzchnia liściowa sprzyja intensywnej fotosyntezie i wymianie gazowej, co ma bezpośredni wpływ na pochłanianie dwutlenku węgla i produkcję tlenu.

System korzeniowy

Paulownia ma bardzo głęboki, palowy system korzeniowy, który rozwija się pionowo w głąb gleby, a następnie rozrasta się również horyzontalnie. Główne korzenie mogą sięgać nawet kilku metrów w głąb ziemi, co pozwala roślinie pobierać wodę i składniki mineralne z głębszych warstw. Dzięki temu drzewo jest bardziej odporne na suszę niż wiele innych drzew liściastych. 

To, co dzieje się pod ziemią ma też wpływ na regenerację Paulowni – po ścięciu, z tego samego korzenia może wyrosnąć ten sam pień. Proces ten może być powtarzany nawet kilkanaście razy, co wydłuża cykl życia plantacji do kilkudziesięciu lat i niweluje konieczność kupowania nowych sadzonek. 

Drewno

Materiał pozyskiwany z Paulowni należy do jednych z najlżejszych i najbardziej odpornych na świecie. Nie zawiera dużych ilości żywicy ani garbników, dzięki czemu nie pęka i nie paczy się podczas suszenia.

Włókna drewna są równomiernie rozmieszczone, dzięki czemu, jest ono łatwiejsze w obróbce mechanicznej – można je strugać, wiercić, szlifować i barwić. Dzięki tym właściwościom drewno Paulowni zyskało na popularności w przemyśle meblarskim, stolarskim, muzycznym i szkutniczym. 

Kwiaty i nasiona

Paulownia w warunkach naturalnych kwitnie dopiero po 3–4 latach. Kwiaty są duże, rurkowate, fioletowo–niebieskie i zebrane w efektowne wiechy. Pojawiają się wczesną wiosną, jeszcze przed rozwojem liści. 

Naturalne gatunki Paulowni produkują bardzo liczne, lekkie i łatwo rozsiewające się nasiona – co czyni je potencjalnie inwazyjnymi. Z kolei odmiany hybrydowe, takie jak Oxytree są bezpłodne, więc nie stwarzają ryzyka niekontrolowanego rozprzestrzeniania się. 

Proces fotosyntezy i pochłanianie CO₂ – jak to działa naprawdę?

Drzewa tlenowce, a zwłaszcza Paulownia i jej hybrydy, są promowane jako rośliny o wyjątkowej zdolności do produkcji dużej ilości tlenu i pochłaniania dwutlenku węgla. Hasła marketingowe mówią o nawet 10-krotnie wyższej skuteczności niż w przypadku innych drzew liściastych (Źródło: teraz-srodowisko.pl). Choć brzmi to imponująco, warto sięgnąć do podstaw naukowych i oddzielić fakty od marketingu.

Jak działa fotosynteza u drzew? 

Fotosynteza to proces biomechaniczny, podczas którego rośliny zielone przekształcają dwutlenek węgla (CO₂) i wodę (H₂O) w glukozę i tlen (O₂) z użyciem energii słonecznej. Kluczową rolę odgrywają tu chloroplasty obecne w liściach, a dokładnie zawarty w nich chlorofil, który pod wpływem promieni UV inicjuje procesy chemiczne. 

Paulownię, a zwłaszcza jej młode okazy, cechują ogromne liście, co w teorii oznacza to bardzo dużą powierzchnię fotosyntetyczną. Nie ma jednak badań naukowych, które jednoznacznie potwierdzają twierdzenie, że drzewa te produkują więcej tlenu niż inne gatunki liściaste.  

Przyjrzyjmy się konkretnym badaniom. W artykule Paulownia trees as a sustainable solution for CO₂ mitigation opublikowanym w „Frontiers in Environmental Science” (2024, s.3), autorzy piszą: „Paulownia trees can absorb up to twice as much CO₂ compared to other tree species”. Oznacza to, że drzewo może dwukrotnie przewyższać inne rośliny, ale nie osiąga poziomu 10 razy większego. 

Wniosek? Paulownia rzeczywiście należy do najbardziej dynamicznie rosnących drzew liściastych i potrafi pochłaniać duże ilości CO₂. Jednak twierdzenie o dziesięciokrotnej skuteczności jest przesadzone.

Jak wygląda uprawa drzew tlenowych? Wymagania, sadzenie i pielęgnacja 

Paulownia oraz jej hybrydowe odmiany, jak Oxytree są uważane za rośliny łatwe w uprawie. Jednak, aby osiągnąć szybki wzrost, należy spełnić pewne warunki oraz zastosować odpowiednie techniki sadzenia i pielęgnacji. 

Warunki siedliskowe – gdzie Paulownia rośnie najlepiej?

Paulownia to roślina światłolubna, dlatego potrzebuje dużej ilości słońca i absolutnie nie należy sadzić jej w cieniu. Najlepszym miejscem pod uprawę będzie odsłonięty punkt bez wysokich drzew lub budynków. Warto też unikać terenów wietrznych lub zabezpieczyć sadzonki przed silnymi podmuchami wiatru, zwłaszcza w pierwszym roku wzrostu.

Gleba powinna być lekka, przepuszczalna i bogata w składniki odżywcze o optymalnym pH 5,5 do 7,5. Najlepiej, aby podłoże było gliniasto–piaszczyste lub próchnicze, ale zdecydowanie nie podmokłe i ciężkie. 

Sadzenie – kiedy i jak? 

Paulownię sadzi się z sadzonek, które mogą być hodowane z nasion lub poprzez in vitro (najczęściej w przypadku Oxytree). Sadzonki powinny mieć co najmniej 20–30 cm wysokości i dobrze rozwinięty system korzeniowy. Optymalnym terminem sadzenia jest wiosna (kwiecień–maj) lub jesień (wrzesień–październik). 

Poniżej prezentujemy skondensowaną instrukcję sadzenia drzew tlenowych.

1. Wybierz słoneczne miejsce – drzewo potrzebuje pełnego światła, by szybko rosnąć.
2. Unikaj gleby podmokłej lub gliniastej – korzenie mogą zgnić, a wzrost będzie zahamowany.
3. Wykop dołek 50 cm głęboki i 40 cm szeroki – to zapewni korzeniom przestrzeń do rozwoju.
4. Wsyp kompost lub nawóz organiczny na dno – dostarczysz składników na start.
5. Wstaw sadzonkę pionowo i rozłóż korzenie – nie przechylaj jej.
6. Zasyp ziemią, lekko ugnieć wokół pnia – drzewko musi być stabilne.
7. Podlej obficie (10–15 litrów wody) – nawilżenie gleby jest kluczowe w pierwszych dniach.
8. Zabezpiecz przed wiatrem (palik) i mrozem (agrowłóknina) – jeśli sadzisz jesienią.
9. Zachowaj odstępy sadzenia – 4×4 m dla drewna, 2×2 m dla biomasy, by uniknąć zagęszczenia.

Pielęgnacja – co trzeba robić w pierwszych latach?

W pierwszym sezonie kluczowe jest nawadnianie. Młoda Paulownia potrzebuje 10–15 litrów wody na tydzień. W okresach suszy podlewanie należy zwiększyć. Po ukorzenieniu się (zwykle po 2–3 sezonach) drzewo jest już bardziej odporne na niedobory wody.

W pierwszym roku należy dostarczyć azot (np. obornik, kompost lub nawozy mineralne), aby wspomóc rozwój liści i pędu głównego. W kolejnych latach nawożenie powinno być bardziej zrównoważone – wiosną azot, latem fosfor i potas, aby wspierać rozwój korzeni i pnia.

Aby uzyskać prosty, wysoki pień (szczególnie na potrzeby przemysłowe), konieczne jest usuwanie dolnych pędów bocznych. W pierwszym roku można nawet ściąć całą nadziemną część drzewa tuż przy ziemi, co stymuluje szybki i silny wzrost nowego pędu (tzw. cięcie odnowieniowe).

W pierwszych dwóch sezonach młode drzewa należy zabezpieczyć przed mrozem, np. agrowłókniną lub osłoną z kory. Po 2–3 latach większość odmian (np. Oxytree, Shan Tong) jest już odporna na mrozy do -20°C i więcej.

Czy uprawa drzew tlenowców jest opłacalna? Korzyści ekonomiczne i środowiskowe 

W dobie kryzysu klimatycznego i potrzeby zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi, drzewa tlenowe zyskały status „roślin przyszłości”. Ich szybki wzrost, zdolność regeneracji oraz potencjał ekologiczny budzą zainteresowanie zarówno plantatorów, jak i inwestorów szukających alternatywy dla klasycznego leśnictwa. Jednak pytanie o rzeczywistą opłacalność ich uprawy wymaga szerszego spojrzenia. 

Ekonomiczna strona uprawy – ile można zyskać?

Drzewa tlenowce osiągają pełną dojrzałość użytkową już po kilku latach. Dzięki zdolności do regeneracji z systemu korzeniowego jedno drzewo może być ścięte i odrosnąć nawet 5 do 7 razy. W praktyce oznacza to, że dobrze zaplanowana plantacja może funkcjonować przez kilkadziesiąt lat przy jednorazowym koszcie zakładania.

Szacunkowa wartość surowca z jednego drzewa to od 100 do 300 zł, a z jednego hektara – nawet 20–40 tys. zł brutto przy pierwszym cyklu. Zatem z ekonomicznego punktu widzenia uprawa drzew tlenowców może być opłacalna, ale tylko wtedy, gdy spełnione zostaną określone warunki:

• lokalizacja o odpowiednim nasłonecznieniu i przepuszczalnej glebie,
• dostęp do wody w pierwszych dwóch latach wzrostu,
• dobrze dobrany gatunek do warunków klimatycznych,
• zaplanowany model sprzedaży drewna – odbiorcy lokalni lub przemysłowi.

Nakłady początkowe nie są niskie – sadzonki Oxytree potrafią kosztować od 10 do nawet 25 zł/szt. Dodatkowo należy doliczyć koszt przygotowania gleby, systemu nawadniania, nawożenia oraz ochrony sadzonek przed wiatrem i przymrozkami. Potencjał zwrotu z inwestycji pojawia się najczęściej po pierwszym zbiorze (4–6 lat). 

Korzyści środowiskowe – realna wartość 

Paulownia, jako drzewo tlenowe, pochłania znaczne ilości dwutlenku węgla, co czyni ją interesującym narzędziem do łagodzenia skutków zmian klimatycznych. W dobrych warunkach jedna dorosła roślina może pochłaniać nawet 30–40 kg CO₂ rocznie, a cały hektar plantacji – ponad 30 ton. 

Choć wartości promowane przez niektóre firmy promujące roślinę nie znajdują potwierdzenia w niezależnych badaniach, faktem jest, że Paulownia należy do najbardziej efektywnych drzew pod względem sekwestracji węgla.

Uprawa Paulowni może być również traktowana jako forma fitoremediacji – czyli biologicznego oczyszczania gleb z pozostałości metali ciężkich, co potwierdzają obserwacje prowadzone na obszarach poprzemysłowych, również w Polsce.

Oxytree w polityce klimatycznej i strategiach zielonej transformacji

Drzewa tlenowe, w tym Oxytree, zyskały rozgłos jako narzędzie wspierające zieloną transformację – głównie dzięki szybkiemu wzrostowi i zdolności do pochłaniania CO₂. W teorii mogą pomagać w osiąganiu neutralności klimatycznej, jednak ich rola w oficjalnej polityce klimatycznej pozostaje ograniczona.

W Unii Europejskiej priorytetem są naturalne lasy, różnorodność biologiczna i trwałe magazynowanie węgla w glebie. Plantacje takie jak Oxytree – egzotyczne, jednorodne i prowadzone głównie w celach gospodarczych – nie są traktowane jako równoważne z naturalnym zalesianiem. Nie wlicza się ich automatycznie do krajowych bilansów pochłaniania emisji, chyba że spełniają konkretne kryteria.

Oxytree znajduje zastosowanie przede wszystkim w prywatnych inicjatywach, projektach CSR i rekultywacji terenów poprzemysłowych. Może też służyć jako źródło biomasy i materiałów niskowęglowych. Mimo to, bez niezależnych badań i formalnej certyfikacji, pozostaje narzędziem pomocniczym, a nie elementem polityki klimatycznej w całym tego słowa znaczeniu.

Drzewa tlenowce – podsumowanie za i przeciw

Drzewa tlenowe, takie jak Oxytree, wyróżniają się szybkim wzrostem, dużą produkcją tlenu i skutecznym pochłanianiem CO₂, co czyni je atrakcyjnymi pod względem ekologicznym. Dostarczają lekkiego, wytrzymałego drewna i mogą łatwo odrastać po ścięciu. 

Jednak wymagają żyznych gleb, stałego nawadniania i intensywnej pielęgnacji. Istnieje też ryzyko negatywnego wpływu na lokalną przyrodę oraz brak długoterminowych badań potwierdzających ich bezpieczeństwo i opłacalność w różnych warunkach klimatycznych.

Drzewa tlenowce to ciekawa i nowoczesna opcja, ale nie cudowne rozwiązanie problemów klimatycznych – sprawdzą się w konkretnych warunkach i przy odpowiednim podejściu. 

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy drzewa tlenowe naprawdę pochłaniają więcej CO₂ niż inne gatunki?

Tak, ale w określonych warunkach. Paulownia szybko rośnie i ma dużą powierzchnię liści, co przyspiesza fotosyntezę. Jednak twierdzenia o „10-krotnie wyższym pochłanianiu CO₂” są przesadzone i nie mają potwierdzenia w niezależnych badaniach naukowych.

Czym różni się Oxytree od zwykłej Paulowni?

Oxytree to opatentowana hybryda dwóch gatunków Paulowni: elongata i fortunei. Jest bezpłodna (nie rozsiewa się samodzielnie), odporna na mróz i przystosowana do intensywnej uprawy plantacyjnej. Właściwości drewna i tempo wzrostu są zbliżone do najlepszych odmian Paulowni.

Jak długo trzeba czekać na pierwszy zbiór drewna?

Pierwszy cykl ścinki następuje zwykle po 4–6 latach, w zależności od warunków i odmiany. Z jednego korzenia można uzyskać kilka odrośli w kolejnych latach bez ponownego sadzenia.

Czy Oxytree może rosnąć w Polsce?

Tak. Większość odmian (zwłaszcza Oxytree i Shan Tong) wytrzymuje temperatury do -20°C, a nawet niższe. W pierwszych dwóch latach należy jednak chronić młode rośliny przed przymrozkami.

Czy to drzewo inwazyjne?

Nie w przypadku Oxytree – jego nasiona są sterylne. Inne gatunki Paulowni, np. tomentosa, mogą rozprzestrzeniać się samodzielnie, więc należy je sadzić z rozwagą i kontrolować.

Ile kosztuje uprawa 1 hektara Oxytree?

Sadzonki kosztują 10–25 zł/szt. Przy rozstawie 4×4 m potrzeba ok. 625 drzew na hektar. Sam koszt sadzonek to ok. 12 500 zł, do tego dochodzą nawozy, przygotowanie gleby i nawadnianie. Koszt startowy może wynieść nawet 20–25 tys. zł/ha.

Czy można legalnie rozmnażać Oxytree?

Nie. To roślina objęta ochroną patentową, a jej rozmnażanie i odsprzedaż bez licencji jest nielegalne. Można kupić wyłącznie od autoryzowanych dostawców.

Czy Oxytree naprawdę pomaga klimatowi?

Może pomóc jako część szerszej strategii: pochłania CO₂, poprawia glebę i rośnie szybko. Jednak nie zastępuje naturalnych lasów i nie powinno być traktowane jako jedyne rozwiązanie klimatyczne.

Jak długo rośnie Oxytree z jednego systemu korzeniowego?

Odrosty można ścinać nawet przez 70–100 lat, pod warunkiem utrzymania dobrej kondycji gleby i regularnej pielęgnacji.

Czy opłaca się sadzić jedno drzewo w ogrodzie?

Tak, jeśli zależy Ci na cieniu, ozdobnych kwiatach i ciekawym efekcie wizualnym. Pojedyncze drzewa Paulowni sprawdzą się też w miejskich przestrzeniach jako drzewa ozdobne i filtrujące powietrze.

Bibliografia 

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Oxytree
2. https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/oxytree-smog-drzewa-WSA-Lomza-7614.html
3. https://mojewnetrza.com/drzewa-tlenowce-wszystko-co-trzeba-wiedziec-o-oxytree
4. https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/145-pasieka-4-2016/1569-innowacja-botaniczna-drzewa-tlenowe
5. Steier, J., Lakatos, L., Kürti, L. i Mika, J., The Potential of the Paulownia Plant for Climate Mitigation and Environmental Protection, „Open Access Journal of Environmental & Soil Sciences”, 2023, t. 6, nr 5, [online] https://lupinepublishers.com/environmental-soil-science-journal/pdf/OAJESS.MS.ID.000247.pdf, dostęp: 16 czerwca 2025.
6. Ghazzawy, H. S., Bakr, A., Mansour, A. T. i Ashour, M., Paulownia trees as a sustainable solution for CO₂ mitigation: assessing progress toward 2050 climate goals, Frontiers in Environmental Science, t. 12, 2024, [online] https://www.frontiersin.org/journals/environmental-science/articles/10.3389/fenvs.2024.1307840/full?utm_source=chatgpt.com, dostęp: 16 czerwca 2025.